Amortisman, bir varlığın (genellikle bir makine, araç veya bina) değerinin ekonomik ömrü boyunca azalma sürecidir. Değerdeki bu düşüş, varlıkların yıpranması, teknolojik gelişmeler veya piyasa koşullarındaki değişiklikler gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Amortisman, değerdeki bu düşüşün muhasebeleştirildiği yöntemdir.
Amortisman Nedir?
Amortisman, bir varlığın (genellikle bir makine, araç, bina veya patent) değerinin ekonomik ömrü boyunca azalma sürecidir. Değerdeki bu düşüş, varlıkların değer kazanması, teknolojik ilerlemeler veya piyasa koşullarındaki değişiklikler gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır.
Amortisman, bir varlığın satın alma maliyetinin zaman içinde gider olarak muhasebeleştirilmesini sağlayan bir muhasebe yöntemidir. Bu sayede varlığın elde etme maliyeti, ekonomik elde tutma süresine yayılarak şirketin gelir tablosuna doğru bir şekilde yansıtılır.
Amortisman hesaplamak için genellikle üç ana faktör dikkate alınır:
- Malların satın alma maliyeti: Malların satın alma maliyeti veya inşaat maliyeti, amortisman hesaplamasının önemli bir parçasıdır. Bu fiyata mülkle ilgili tüm masraflar dahil olabilir.
- Yaşam Döngüsü: Varlığın ne kadar süreyle kullanılması amaçlanır. Genellikle yıl olarak ifade edilir. Şirket yönetimi, bir varlığın faydalı ömrünü belirlerken bir dizi faktörü göz önünde bulundurur.
- Geri Kazanılabilir Değer: Varlığın faydalı ömrü sonunda elde edilebilecek tahmini değerdir. Bazı varlıklar ekonomik ömrünün sonunda satılabilir veya değerini koruyabilir. Bu durumda, amortisman hesaplanırken geri kazanılabilir tutar dikkate alınır.
Amortisman genellikle farklı yöntemler kullanılarak hesaplanabilir. Yaygın olarak kullanılan yöntemler, doğrusal amortisman (sabit amortisman), azalan bakiye (yıllık azalan bakiyeye dayalı değişken amortisman) ve birim üretimdir (çıktı birimi başına maliyet).
Bu yöntemlerin her biri, varlığın satın alma fiyatının dağılımını belirlemek için farklı hesaplama formülleri kullanır. Amortisman hesaplama yöntemi, yerel muhasebe standartlarına ve şirket politikalarına bağlı olarak değişebilir.
Amortisman Nasıl Hesaplanır?
Amortisman, bir varlığın kullanım ömrü boyunca değerinin azalması sürecini hesaplamak için çeşitli yöntemler kullanılır. İşte yaygın olarak kullanılan üç temel amortisman hesaplama yöntemi:
- Doğrusal amortisman yöntemi (sabit oranlı amortisman yöntemi): Bu yöntemde, varlığın elde etme maliyeti, her yılın amortisman dönemi boyunca eşit ve sabit bir oranda dağıtılır.
Amortisman Miktarı = (Varlık Maliyeti – Geri Kazanma Değeri) / Kullanım Ömrü
Örneğin, bir aracın maliyeti 50.000 TL, kullanım ömrü 5 yıl ve tahmini geri kazanma değeri 10.000 TL ise, yıllık amortisman miktarı:
(50.000 TL – 10.000 TL) / 5 = 8.000 TL olacaktır.
- Azalan Bakiye (Yıllık Azalan Görüntü) Amortisman Yöntemi: Bu yöntemde varlığın maliyeti her yıl sonunda bakiyenin belirlediği oranda azaltılır.
Amortisman Miktarı = (Net Defter Değeri * Amortisman Oranı)
Amortisman Oranı, genellikle kullanım ömrüne bağlı olarak belirlenir. Örneğin, bir varlığın kullanım ömrü 5 yıl ve amortisman oranı %20 ise, yıllık amortisman miktarı:
İlk yıl: (Varlık Maliyeti * Amortisman Oranı) = 50.000 TL * 20% = 10.000 TL İkinci yıl: (Net Defter Değeri * Amortisman Oranı) = (50.000 TL – 10.000 TL) * 20% = 8.000 TL Ve böyle devam eder.
- Üretim Birimi Amortisman Yöntemi: Bu yöntem, duran varlığın her bir üretim birimine atanan amortisman tutarını hesaplar. Bu yöntem genellikle makine veya ekipman gibi üretime dayalı varlıklar için kullanılır.
Amortisman Miktarı = (Varlık Maliyeti – Geri Kazanma Değeri) / Tahmini Toplam Üretim Birimi
Bu yöntemde, her bir ürün birimine atanan amortisman tutarı, kalemin toplam üretim birimine göre hesaplanır.
Amortisman hesaplama yöntemi, kullanılan varlığın türüne, yerel muhasebe standartlarına ve şirket politikalarına bağlı olarak değişebilir. Şirketinizin veya yerel muhasebe standartlarının öngördüğü yöntemi kullanmanız önemlidir.
Amortisman Çeşitleri Nelerdir?
Amortisman çeşitleri, varlıkların özelliklerine ve kullanım süreçlerine bağlı olarak farklı yöntemlerle hesaplanır. İşte yaygın olarak kullanılan bazı amortisman çeşitleri:
- Düz Hat (Sabit Miktarlı) Amortisman: Bu yöntemde, varlığın maliyeti eşit miktarlarda ve sabit olarak her yılın amortisman dönemi boyunca dağıtılır. Bu yöntem, varlığın kullanım süresi boyunca aşınma ve değer kaybının dengeli bir şekilde hesaplanmasını sağlar.
- Azalan Bakiye (Yıllık Düşen Bakiye) Amortisman: Bu yöntemde, varlığın maliyeti her yılın sonunda kalan bakiyeye göre belirlenen bir yüzde oranıyla azaltılır. Bu yöntemde, varlığın amortisman gideri, kullanım süresinin başında daha yüksekken, zamanla azalmaya devam eder.
- Birim Üretim Amortismanı: Bu yöntem, varlığın ürettiği her birim ürün için ayrılan amortisman miktarını hesaplamak için kullanılır. Bu yöntem genellikle üretim tabanlı varlıklar için kullanılır. Amortisman gideri, üretilen her birim ürün için hesaplanır ve varlığın kullanım süresi boyunca üretim miktarına bağlı olarak değişebilir.
- Kombine (Karışık) Amortisman: Bu yöntemde, farklı varlık grupları için farklı amortisman yöntemleri kullanılır. Örneğin, bir şirketin bir bina ve bir makine için farklı amortisman hesaplama yöntemleri kullanması durumunda kombine amortisman yöntemi uygulanır.
- İndirgenmiş Değer Amortismanı: Bu yöntemde, varlığın maliyeti, kullanım süresi boyunca beklenen nakit akımlarının bugünkü değeri temel alınarak hesaplanır. Bu yöntem, varlığın gelecekteki gelir potansiyelini ve geri kazanma değerini dikkate alır.
Amortisman çeşidi, varlıkların özelliklerine, kullanım süreçlerine ve yerel muhasebe standartlarına bağlı olarak değişebilir. Bir şirketin, yerel muhasebe standartlarına uygun olarak uygun amortisman yöntemini seçmesi önemlidir.
Amortisman Nasıl Çalışır?
Amortisman, bir varlığın (örneğin, bir makine, bina veya araç) maliyetinin zamanla dağıtılması sürecidir. Bu süreç, varlığın kullanım ömrü boyunca değerinin azalmasını ve muhasebe kayıtlarında doğru bir şekilde yansıtılmasını sağlar.
Amortismanın çalışma süreci genellikle şu adımları içerir:
- Varlık maliyetinin belirlenmesi: İlk olarak, bir varlığın satın alma veya yapım maliyeti belirlenir. Bu maliyet, varlık için yapılan tüm harcamaları içerebilir. Varlık maliyeti, amortismanın temelini oluşturur.
- Kullanım ömrünün belirlenmesi: Varlığın ne kadar süreyle kullanılması planlandığı belirlenir. Kullanım ömrü, genellikle yıllarla ifade edilir ve şirketin yönetimi tarafından belirlenir. Kullanım ömrü, varlığın ne kadar süreyle ekonomik değer sağlayacağını yansıtır.
- Geri kazanma değerinin belirlenmesi: Varlığın kullanım ömrü sonunda elde edilebilecek tahmini değerdir. Bazı varlıkların kullanım süresi sonunda hala değeri bulunabilir veya satılabilir. Bu değer, varlığın geri kazanma değeri olarak adlandırılır ve amortisman hesaplamasında dikkate alınır.
- Amortisman hesaplama yönteminin seçilmesi: Varlığın amortismanını hesaplamak için uygun bir yöntem seçilir. Düz hat, azalan bakiye, birim üretim veya diğer yöntemlerden biri kullanılabilir. Seçilen yöntem, varlığın özelliklerine, kullanım süresine ve yerel muhasebe standartlarına bağlı olabilir.
- Amortisman hesaplamanın uygulanması: Seçilen amortisman hesaplama yöntemi kullanılarak varlığın maliyeti, kullanım süresi boyunca yayılır. Yıllık amortisman miktarı, varlık maliyeti, kullanım ömrü ve diğer faktörlere dayanarak hesaplanır. Bu hesaplama, şirketin finansal tablolarında varlığın değer kaybını doğru bir şekilde yansıtır.
Amortisman, bir varlığın ekonomik değerinin zamanla azaldığını ve muhasebe kayıtlarında bu değer düşüşünün doğru bir şekilde yansıtıldığını sağlar. Bu, şirketin finansal durumunu doğru bir şekilde değerlendirmesine ve varlıklarının gerçek değerini belirlemesine yardımcı olur.
